امام علی علیه السلام فرمودند: ربا در معاملات از لغزیدن مورچه‌ای بر روی یک قطعه سنگ مخفی‌تر و نهان تر است
امیرالمومنین، علیه‌السلام، در بازار کوفه راه می رفتند و با صدای بلند همه کاسبان و مغازه داران را خطاب قرار می‌دادند
جماعت بازاریان،
پیش از آن‌که در مغازه خود را باز کنید و به تجارت مشغول شوید، حرام و حلال خدا را یاد بگیرید.جمله دوم حضرت که در واقع استدلال ایشان برای این سخن است با قسم به خدا آغاز می‌شود تا اهمیت موضوع را بهتر نشان دهد.
حضرت می‌فرمایند: زیرا اگر در پی شناخت حرام و حلال نباشید، در بسیاری از مواقع دچار گناه می‌شوید و گمان می‌کنید خطایی نکرده‌اید، چرا که ربا در معاملات از لغزیدن مورچه‌ای بر روی یک قطعه سنگ مخفی‌تر و نهان‌تر است.
آری، آگاه نبودن به حلال و حرام خدا سبب می‌شود انسان عمری دچار ربا باشد و نفهمد و تازه در روز قیامت که پرونده اعمالش را می‌بیند متوجه شود که همه نمازها، صدقات، حج و غیره‌اش باطل بوده است؛ زیرا لباس نماز و مکان نمازش از پول حرام تهیه شده بوده و لباس احرامش را با مال حرام تهیه کرده بوده است. این است که حضرت در ادامه سخن خویش می‌فرمایند:
«التاجر فاجر والفاجر فی النار الا من اخذ الحق واعطی الحق».
یعنی تاجر بدکار است و جایگاه انسان بدکار در دوزخ است؛ مگر کسی که مال حلال به دست آورد و از مال حلال خویش در انجام کارها استفاده کند.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع :
یَقُولُ عَلَى الْمِنْبَرِ
یَا مَعْشَرَ التُّجَّارِ
الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ
الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ
الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ
وَ اللَّهِ لَلرِّبَا فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ أَخْفَى مِنْ دَبِیبِ النَّمْلِ عَلَى الصَّفَا شُوبُوا
أَیْمَانَكُمْ بِالصِّدْقِ التَّاجِرُ فَاجِرٌ وَ الْفَاجِرُ فِی النَّارِ- إِلَّا مَنْ أَخَذَ الْحَقَّ وَ أَعْطَى الْحَقَّ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ مِثْلَهُ «3».
__________________________________________________
(3)- الفقیه 3- 194- 3731.
وسائل الشیعة، ج17، ص:382
منبع:
