پاسخ از وبسایت www.andisheqom.com :برای پاسخ ابتدا باید تعریفی مختصر از ربا داشته باشیم آنگاه ملاحظه كنیم كه آیا بانكها ربا می‌خورند یا خیر؟ و اگر جواب مثبت است چرا؟ می‌دانیم كه ربا بر دو قسم است ربای معاملی و ربای قرضی. اما آنچه مورد ابتلای بانكها است ربای قرضی می‌باشد و در ربای قرضی سه عنصر باید وجود داشته باشد.
1 . وجود قرض.
2 . وجود اضافی (دریافت اضافی).
3 . پرداخت اضافی بر حسب قرارداد باشد.
بنابراین اگر قرضی وجود نداشته باشد و یا وجوه اضافی دریافت نشود و یا اگر وجوه اضافی دریافت میشود طبق قرارداد نباشد بلكه قرض‌گیرنده با اراده و اختیار خود مبلغی اضافی پرداخت كند هیچ یك از اینها از مصادیق ربا نخواهد بود مضافاً بر اینكه صورت اخیر (اضافه پرداخت اختیاری) مورد سفارش شارع مقدس نیز می‌باشد.
اكنون باید بررسی كنیم كه آیا ربا در بانكها وجود دارد یا نه؟ در نظام بانكی ما فقط یك نوع قرض وجود دارد و آن هم قرض الحسنه است كه در قبال آن درصد ناچیزی به عنوان كارمزد دریافت میشود و گرفتن كارمزد از نظر شرعی اشكالی ندارد اما سایر تسهیلات بانكی در قالب عقود شرعی انجام میشود كه در این صورت اگر طرفین به اقتضای عقل عمل كنند ولو اینكه اضافه دریافت شود از مصادیق ربا نخواهد بود زیرا یكی از پایه‌های ربا وجود قرض است كه در اینجا وجود ندارد و اگر به مقتضای عقد عمل نشود اینجا دریافت اضافی از مصادیق ربا نیست ولی آثار سوئش بدتر از ربا است. بدین معنی كه در قرض ربوی طبق فتوای حضرت امام(ره) قرض گیرنده مالك مال قرض گرفته شده میشود ولی ربا را نباید بپردازد و اگر پرداخت مرتكب عمل حرام میشود بنابراین تصرف قرض گیرنده در مال بلامانع است اما در عقود دیگر اصلاً مالك مال نمی‌شود و بنابراین نمی‌تواند در غیر جهت مشخصه در آن مال تصرف نماید.
به عنوان مثال, كسی كه از تسهیلات جعاله استفاده می‌كند فرض كنیم برای تعمیرات ساختمان تقاضای جعاله كرده است. مفهوم عقد جعاله در این مورد این است كه متقاضی تسهیلات با بانك قراردادی ببندد كه بانك خانه او را تعمیر كند بانك هم می‌تواند محاسبه كند كه خانه او چقدر هزینه دارد با برآورد آن و اضافه كردن مبلغی به عنوان حق‌الزحمه خودش می‌گوید من این تعمیرات را به فلان مبلغ انجام می‌دهم مثلاً اگر 500 هزار تومان خرج داشته باشد می‌گوید به 700 هزار تومان برایت انجام می‌دهم. اكنون وظیفه بانك است كه به تعهد خود عمل كند در اینجا بانك می‌تواند با یك پیمانكار قرارداد ببندد كه از طرف او ساختمان مشتری را تعمیركند. (جعاله ثانویه). در ایران بانكها برای راحتی كار خودشان صاحب ملك را وكیل می‌كنند كه به وكالت از طرف بانك منزل خود را تعمیر كند و بانك صرفاً نظارت می‌كند و برای این كار مبلغی پول در اختیار صاحب خانه قرار می‌دهد. این پولی كه در اختیار صاحب ساختمان قرار می‌گیرد مال او نیست بلكه مال بانك است و او فقط می‌تواند در راستای همان تعمیرات از آنها استفاده كند بنابراین اگر در آن تصرف دیگری بكند تصرف در مال غیر است و جایز نیست و آنچه با آن خریداری كرده است به ملكیت او در نمی‌آید. بنابراین ملاحظه میشود كه اگر عقد جعاله بین بانك و مشتری منعقد شده در صورت عدم پای‌بندی به مقتضای عقد ربایی تحقق پیدا نمی‌كند ولی مشكل بزرگتری پیش می‌آید و همین‌طور سایر عقود از قبیل مشاركت مدنی, مشاركت حقوقی, اجاره به شرط تملیك و… اگر درست عمل شود و از اینكه زیادی دریافت شود ربا نیست و از نظر شرعی مشكلی ندارد و اگر درست عمل نشوند مشكل عدم انتقال مالكیت در خیلی از موارد پیش می‌آید.
البته اگر از اول كه متقاضی تسهیلات به بانك مراجعه می‌كند قصد قرض گرفتن داشته باشد و بانك هم به این مسأله توجه داشته باشد و فقط نام آن را در ظاهر جعاله بگذارند در این صورت میشود گفت ربا صورت گرفته است.
در این صورت می‌توان عوامل زیر را باعث فرو افتادن بانكها به دامن ربا دانست:
1 . عدم آشنایی مردم و حتی كارمندان بانك با عقود مورد استفاده در بانكداری بدون ربا.
2 . عدم اعتقاد و التزام عملی برخی از مسئولین بانكها به اجتناب از ربا.
3 . پیچیدگی نسبی بانكداری بدون ربا در مقابل بانكداری ربوی.
4 . باز نبودن دست بانكها در استفاده از عقود در تمام نیازهای جامعه. مثلاً كسی كه نیازمند به خرید وسایل منزل است وقتی امكان دریافت تسهیلات در قالب قرض الحسنه یا فروش اقساطی یا هر یك از عقود دیگر نیست متوسل به قراردادهای صوری و ظاهری از قبیل جعاله و مضاربه و… میشود كه احیاناً گاهی منجر به تحقق ربا می‌گردد.
5 . برخی از دستورالعمل‌های بانك مركزی به بانكها مبنی بر دریافت مقدار مشخصی از متقاضیان تسهیلات با قطع نظر از مقتضای عقد و….
نتیجه‌گیری: باید توجه داشته باشیم كه هر مازادی ربا نیست مازادی می‌تواند شرعی باشد همانند آنچه در جعاله وجود دارد یا در فروش اقساطی مشاهده میشود كما اینكه می‌تواند حرام باشد یا به دلیل عدم رعایت شرایط و مقتضیات عقد و یا به دلیل ربوی بودن كه عوامل ربوی عمل كردن بعضی از شعبات بانكها مسائل فوق الذكر است. و برای جلوگیری از ربا باید این عوامل از بین بروند یعنی آگاهی مردم و مسئولین بانكها نسبت به عقود و ساز و كار اجراء آن افزایش یابد، مسئولین بانك از بین افراد متدین و حساس به ربا انتخاب شوند و بانك مركزی دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های خود را در جهت شفاف‌سازی و عملكرد روشن بانكها به جریان اندازد.
درج مطالب مربوط به ربا در جنبش الزاما به معنی تایید آنها نیست و اینکار فقط برای جمع آوری آرائ مختلف در این حیطه است.
