حتی برخی از حوزویان در دوره‌های آموزشی می‌گویند به اندازه متاجری که در حوزه خواندیم، این دوره‌ها مطلب و بار علمی دارند. حتی گاهی از سوی برخی عنوان می‌شود با این‌که ما خودمان مدرس متاجر و مکاسب هستیم ولی بعداً متوجه شدیم معاملاتی که در برخی مواقع انجام شده ربوی بوده است. یعنی خود طلاب در معاملاتی که با بانک‌ها دارند به سبب عدم آشنایی با معاملات و مباحث شرعی آن‌ها با مشکل ربا مواجه می‌شوند!
با دعوت اداره پاسخگویی و معاونت فرهنگی حرم مطهر امام رضا(ع) گروه تخصصی تبلیغی فقه اقتصادی طیبات به منظور تبلیغ و ترویج کسب و کار حلال و با رویکرد تبیین کاربردی احکام معاملات رایج در اقتصاد برای زائران و مجاورین حرم رضوی در ماه مبارک رمضان سال 95 به شهر مقدس مشهد اعزام شده است.
بدین منظور در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام جواد عبادی مدیر و عضو هیأت علمی مؤسسه فقه اقتصادی طیبات به بررسی عملکرد این گروه پرداختیم که در ادامه متن آن را ملاحظه می‌کنید؛
رسا ـ مقداری درباره گروه اعزامی فقه اقتصادی طیبات بفرمایید.
این گروه با حضور شش نفر از اساتید و کارشناسان مؤسسه به همراه حجت‌السلام و المسلمین سید عباس موسویان، استاد برجسته فقه اقتصادی و رییس هیأت مدیره مؤسسه از ابتدای ماه مبارک رمضان فعالیت تبلیغی خود را در حرم مطهر امام هشتم(ع) و نیز مساجد و نهادهای مالی شهر مشهد آغاز کرده است.
حضور در جلسات هم اندیشی روحانیان بخش پاسخگویی حرم جهت پاسخگویی به سئوالات کارشناسان، برگزاری نشست‌های علمی در موضوع فقه اقتصادی جهت تبیین احکام محدثه، حضور در جلسات حلقه‌های معرفت حرم مطهر به منظور پاسخگویی به سؤوالات زائران حرم رضوی، حضور در مساجد معروف مشهد و برگزاری جلسات احکام و سخنرانی در موضوع فقه کاربردی و اخلاق کسب و کار، برگزاری کارگاه آموزشی برای مدیران بانک‌ها و مؤسسات مالی این شهر مقدس و حضور در حوزه‌های علمیه شهر مقدس مشهد و برگزاری جلسات احکام کاربردی معاملات بانک از مهم‌ترین کارهایی است که توسط اعضای گروه پیگیری می‌شود.
رسا ـ بیشتر چه مباحثی را مطرح می‌کنید؟
کار ما بیشتر آموزش و پژوهش در زمینه احکام کاربردی و مباحث فقهی معاملات روز مانند بانک، بورس، بیمه و… است که توسط طلاب و روحانیانی که در دانشگاه اقتصاد خوانده و در حوزه نیز احکام معاملات را در سطح خارج پیگیری می‌کنند، بیان می‌شود. در شهر مقدس قم نیز آموزش کارمندان بانک، روحانیان و صنوف مختلف که تقاضای آموزش داشته باشند را پیگیری و برای آن‌ها دوره‌های آموزشی برگزار می‌کنیم.
رسا ـ دلیل خاصی داشتید که شهر مقدس مشهد را برای نخستین مقصد تبلیغی خود انتخاب کردید؟
امسال حجت‌الاسلام روستا آزاد، معاون فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم پیشنهاد داد یک گروه تبلیغی تشکیل شده و در ماه مبارک رمضان به همت دفتر تبلیغات برای تبلیغ در موضوعات روز مانند سپرده‌های بانکی در بحث تسهیلات، وام گرفتن، بازاریابی شبکه‌ای و به طور کلی در بحث معاملات اعزام شده و یک تجربه تبلیغی را داشته باشد تا اگر موفق بود از سال بعد گروه‌های تبلیغی را گسترش داده و تا تعداد 200 تا 500 نفر از طلابی که به این موضوعات علاقه‌مند هستند، افزایش داده و با مسلط و مجهز کردن آن‌ها به محتوای کاربردی در حوزه فقه معاملات برای تبلیغ به شهرهای مختلف اعزام شوند.
امسال نیز اساتید مؤسسه به همراه استاد موسویان به دعوت بخش پاسخگویی به پرسش‌های دینی حرم مطهر رضوی و با اعزام دفتر تبلیغات اسلامی قم عازم مشهد شده و کار را شروع کردیم که خوشبختانه استقبال بسیار خوبی شد؛ به گونه‌ای که حلقه‌های معرفت و جلسات سخنرانی که اعضای گروه در طول روز در رواق‌ها و بخش‌های دیگر انجام می‌دهند با استقبال بسیار خوبی روبرو شده است.
البته برنامه‌ریزی ما برای 15 روز نخست ماه مبارک رمضان بود که به دلیل استقبال فراوان 15 روز دیگر تمدید شد و تا پایان ماه مبارک در مشهد هستیم. افزون بر تبلیغ در داخل حرم رضوی، اعضای گروه در مساجد معروف مشهد به بیان احکام و سخنرانی مشغول هستند.
حتی برخی از بانک‌ها شنیده بودند گروه ما در مشهد است برای برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارمندان درخواست همکاری داشتند که در این‌باره می‌توان به مؤسسه اعتباری ثامن و بانک تجارت استان خراسان رضوی اشاره کرد. به طور کلی این حرکت تبلیغی تجربه بسیار خوبی بود و آماده هستیم گروه را مقداری را گسترش دهیم.
رسا ـ ضرورت های تبلیغ در این عرصه را قدری توضیح دهید.
بحث معاملات روز به ویژه معاملات بانک بسیار مورد پرسش مردم است و افراد در این زمینه نیازمند آموزش‌هایی هستند؛ چون بخشی از چالش‌هایی که در نظام بانکی ما ایجاد می‌شود به سبب عدم آشنایی مردم و کارمندان با احکام فقهی معاملات است.
این موضوعات کاملاً کار تخصصی و ویژه حوزه است؛ یعنی تا حوزویان وارد بحث معاملات نشوند مشکل حل نمی‌شود. طلاب در حوزه به اندازه دو دکترای دانشگاه در موضوع مکاسب، متاجر و فقه معاملات کار می‌کنند ولی چون با معاملات روز آشنا نیستند متأسفانه سبب می‌شود آن کار‌آیی که پس از این همه صرف وقت در خواندن فقه معاملات داشته باشند را ندارند.
حتی برخی از حوزویان در دوره‌های آموزشی می‌گویند به اندازه متاجری که در حوزه خواندیم، این دوره‌ها مطلب و بار علمی دارند. حتی گاهی از سوی برخی عنوان می‌شود با این‌که ما خودمان مدرس متاجر و مکاسب هستیم ولی بعداً متوجه شدیم معاملاتی که در برخی مواقع انجام شده ربوی بوده است. یعنی خود طلاب در معاملاتی که با بانک‌ها دارند به سبب عدم آشنایی با معاملات و مباحث شرعی آن‌ها با مشکل ربا مواجه می‌شوند!
لازم است در حوزه علمیه کارشناسان، اساتید و مبلغان فراوانی در این عرصه پرورش پیدا کنند. قلم‌ها در این عرصه تقویت شود تا حیات خلوتی که برای بانک‌ها به وجود آمده و هر کسی هر نظری دارد به نام اسلام و دین مطرح می‌کند، تمام شود. برای نمونه در همایش‌های فراوان ملاحظه می‌کنیم به قدری درباره ربا اظهار نظر می‌کنند که ما حوزویان به این میزان اظهار نظر نمی‌کنیم! باید دست به کار شد تا حداقل این حیات خلوت از بین برود.
رسا ـ جز بیان احکام برای مردم، آیا برنامه دیگری برای حوزویان مشهد دارید؟
از روز نخست جلسه هم‌اندیشی و نشست‌های علمی برای پاسخگویان سؤوالات شرعی حرم داریم. خودشان می‌گویند در معرض پرسش مردم هستیم و چون مباحث به روز است اطلاعات کافی نداریم. چند تفاهم نامه نیز با حوزه علمیه و بسیج اصناف خراسان رضوی منعقد کرده‌ایم که پس از ماه مبارک رمضان دوره‌های ویژه‌ای برای این افراد برگزار خواهیم کرد. به طور کلی ظرفیت بسیار بالایی در این زمینه وجود دارد.
البته چند روز پیش نیز دیداری با آقای رییسی، تولیت جدید آستان قدس رضوی داشتیم که ایشان تأکید داشتند کرسی ویژه مباحث اقتصادی در حرم مطهر برگزار شود و نیروهای مؤسسه در طول سال به صورت مستمر با شرکت در این جلسات طرح‌های جدیدی را ارائه دهند. چند طرح کاربردی و خوب نیز پیشنهاد داده شد. ما نیز در تلاش هستیم اگر مقدمات و تدارکات لازم فراهم شود، در این موضوع کار را مقداری گسترش دهیم.
البته این برنامه به صورت پایلوت در مشهد آغاز شد ولی چون در قم مستقر هستیم مسلما در این شهر فضا بیشتر و بهتر فراهم خواهد بود. اگر تبلیغ خوبی از طریق رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های حوزوی صورت گیرد، زمینه برای فعالیت‌های بهتر به ویژه در سال «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» فراهم خواهد شد.
یکی از عمده نگرانی‌های رهبر معظم انقلاب درباره مسائل شرعی بانک‌ها است. مراجع تقلید نیز اخیراً در این‌باره اظهار نظر کردهاند که باید یک نهاد و مجموعه تخصصی آشنا با فقه معاملات و مباحث روز اقتصاد، بانک و بورس در این زمینه ورود پیدا کرده و چالش‌های موجود را از منظر شرعی دریافت کرده و برای برون رفت از آن‌ها آموزش‌هایی را در نظر بگیرند.
رسا ـ تاکنون این طرح را در شهرهای دیگر نیز اجرا کرده‌اید؟
از سال 94 در حوزه‌های علمیه استان‌ها کار را شروع کرده‌ایم ولی چون این موضوعات نیازمند فرهنگ سازی، اطلاع‌رسانی و فراهم کردن فضای لازم است، این فضا هنوز فراهم نشده است و معرفی نشده‌ایم. البته افرادی که در دوره‌ها شرکت کرده و سپس در استان‌ها مسؤولیتی را دریافت کردهاند برای برگزاری دوره دعوت کردهاند که در این زمینه می‌توان به برگزاری دوره‌های مختلف در حوزه‌های علمیه آذربایجان شرقی، غربی و قزوین اشاره کرد. استقبال بسیار خوبی نیز صورت گرفته است.
حتی مرکز آموزش‌های کاربردی حوزه علمیه و دفتر تبلیغات اسلامی قم اعلام آمادگی کردهاند هر حوزه علمیه شهرستانی که آمادگی برگزاری این دوره‌ها را داشت تأمین مالی، مجوزی و… خواهند کرد که گروه‌ها برای برگزاری دوره اعزام شوند.
ولی گروه تبلیغی کار خود را تازه آغاز کرده است. امسال نیز خودمان برای تبلیغ اعزام شدیم تا بتوانیم مشکلات، موانع و چالش‌هایی که برای این امر وجود دارد را شناسایی کرده و بر اساس تجربه‌ای که کسب می‌کنیم در آینده اقدام کنیم. چون این موضوعات هنوز مطرح نشده و گروه نیز به صورت کامل شناخته شده نیست، به همین دلیل مقداری ناهماهنگی وجود داشت که پس از نیمه دوم ماه مبارک رمضان کار، ثمربخشی‌‌ها و کارآمدی‌های گروه دیده شد و استقبال بسیار فراوانی صورت گرفت تا جایی که از سوی تولیت آستان قدس رضوی پیشنهاد برگزاری کرسی برای مجموعه در حرم مطهر مطرح شد.
رسا ـ توضیح مختصری نیز درباره سایر فعالیت های مؤسسه طیبات بفرمایید.
وجود چالش‌های شرعی فراوان در معاملات نهادهای مالی و اقتصادی کشور واقعیتی انکارناپذیر بوده و نگرانی‌های جدّی که مراجع عظام تقلید و جامعه مؤمن و متدین نسبت به معاملات بانک، بورس، بیمه و بازار دارند مؤید این واقعیت است. یکی از چالش‌های مهم در این زمینه ناکافی بودن آموزش، تبلیغ و ترویج احکام معاملات یا ناکارمد و غیر کاربردی بودن آن‌ها است.
از این‌رو مؤسسه آموزش و تحقیقات فقه اقتصادی طیبات با همکاری جمعی از روحانیان دانش آموخته در علوم اقتصادی و کارشناس در موضوع فقه اقتصادی زیر نظر اساتید برجسته و صاحب نظر این رشته در سال 90 به منظور تأمین نیاز علمی بخش‌های مختلف اقتصادی کشور اعم از بانک، بورس، بیمه و بازار در زمینه «فقه کاربردی معاملات اسلامی» تاسیس شد.
البته کارشناسان این مؤسسه حوزوی بر اساس تکلیف شرعی و صنفی که بر عهده دارند و با تجربه چندین سال همکاری آموزشی، تحقیقاتی و مشاوره‌ای که با بانک مرکزی، بانک‌های دولتی و خصوصی، مؤسسات مالی و اعتباری، تعاونی‌های اعتباری، صندوق‌های قرض‌الحسنه، سازمان بورس و اوراق بهادار و سایر نهادهای مالی و اقتصادی کشور داشته و دارند آماده هستند تا دانش و تجربیات خود را در قالب‌های مختلف عرضه کنند.
منبع: خبرگزاری رسا
