مسئله اقتصاد مقاومتی از مسائل مورد توجه در پیشرفت کشور است که موتور محرک تولید محسوب می‌شود، این امر در اقتصاد کشور نقش کلیدی را ایفا می‌کند و رشد و تسهیل اقتصادی کشور را به همراه دارد.
نظام بانکی منابع بانکی را برای تولید، توسعه اقتصادی و رفاه در اختیار افراد قرار می‌دهد، با توجه به شرایط کشور نقش بانک‌ها در رشد اقتصادی، تامین منابع مالی و ترغیب سرمایه‌گذاران بسیار اساسی بوده است.
اصلاح نظام بانکی کشور در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی تأثیرگذار بوده، با توجه انتقادهایی که به نظام بانکی کشور وارد شده و اقداماتی که در زمینه اصلاح این نظام صورت می‌گیرد، می‌تواند در زمینه اقتصاد کشور تأثیر شگرفی داشته باشد.
به منظور بررسی جایگاه نظام بانکی در بحث اقتصاد مقاومتی با حجت‌الاسلام سیدمحمد فیروزآبادی عضو هیأت علمی دانشگاه مفید به گفت‌وگو پرداختیم.
فارس: اقتصاد مقاومتی به چه معنا است؟ چه تأثیری در حل مشکلات و معضلات دارد؟
اقتصاد مقاومتی، اقتصادی است که در بحران‌ها و شرایط خاص ویژه و مشکلات بیرونی و درونی کاربرد دارد، در این بخش اقتصاد توانایی و قدرت انعطاف‌پذیری را دارد که از بحران و مشکلات عبور کند.
اقتصاد سرمایه‌داری که در دنیا وجود دارد، به این فکر است که به راحتی به زانو درنیاید، بنابراین نباید این تفکر وجود داشته باشد که اقتصاد مقاومتی تنها به ما مربوط است، اقتصاد اروپا نیز باید مقاومتی باشد و توانایی داشته باشد که با بحران‌ها و مشکلات مبارزه کند.
هجمه‌های کشور ما شدیدتر بوده و اصول اقتصاد اسلامی با اصول اقتصاد لیبرال و سرمایه‌داری متفاوت است، بدون تردید خط قرمزهایی در مسائل اقتصادی مانند ربا، بهره، توزیع درآمد و… وجود دارد که حدفاصل ما محسوب می‌شود، بنابراین اقتصاد مقاومتی در کشور و جامعه نباید بحث جدیدی نسبت به سایر اقتصادهای جهانی تلقی شود.
اقتصاد مقاومتی در سایر کشورها نیز بحث می‌شود ولی وجه‌های افتراقی دارد که به ویژگی‌های خاص اقتصاد اسلامی و تعالیم دینی برمی‌گردد.
فارس: بانک‌ها در اقتصاد مقاومتی از چه جایگاهی برخوردار هستند؟
بانک‌ها به عنوان ارکان هر اقتصادی هستند، اگر اقتصاد جامعه‌ای بدن انسان فرض شود، پول در جامعه دارای کارکردی مانند خون در بدن است، پول در اقتصاد باید در گردش و روان باشد، اگر این تشبیه را بپذیریم که بانک‌ها قلب اقتصاد هستند، بنابراین باید مانند نقش قلب در بدن خون را به درستی پمپاژ کنند.
بانک ویژگی و اهمیت خاص در سیستم اقتصادی کشور دارد، اکثر مشکلات اقتصادی که برای جامعه به وجود می‌آید، به بانک‌ها مربوط است.
اگر سیستم و نظام بانکی یک کشور مختل شود، اکثر مشکلات نفوذ می‌کند، زمانی‌که پول به خوبی گردش نکند و رانت‌هایی وجود داشته باشد، اعطای تسهیلات و گردش مالی کشور که اکثر آن در بانک‌ها اتفاق می‌افتد، مختل می‌شود یا درست عمل نمی‌کند، ارکان یا معضلات دیگر اقتصاد مانند بیکاری، تورم و رکود در بخش تولید خودش را نشان می‌دهد.
در چنین جامعه‌ای بسترهای تولید، نامطمئن می‌شوند و ریسک تولید بالا می‌رود و بسیاری از فعالیت‌های تولیدی انگیزه تولید را از دست می‌دهند و به سمت کارهای دیگر می‌روند.
به این معنا است که بانک به عنوان قلب تپنده، جامعه را سست کرده و از اقتصاد مقاومتی فاصله گرفتیم، زمانی که نظام بانکی کشور این توانایی را نداشته باشد که به درستی و با حساب و اصول اقتصادی و اسلامی پشتیبانی را داشته باشد، سخن گفتن از اقتصاد مقاومتی در این فضا بی‌معنا است، سهم بالایی از این مشکلات به بانک بازمی‌گردد.
ارکان دیگری نیز در جامعه و نظام اقتصادی است که اگر بدعمل کند، تأثیر منفی خود را دارد از جمله آنها می‌توان به دولت، مردم و فرهنگ و هنجارها درجامعه اشاره کرد.
اگر بانک به عنوان قلب تپنده جامعه اقتصادی مختل شد یا بد عمل کرد، انتظار اینکه اقتصاد مقاومتی از آن به وجود آید و جامعه در برابر مشکلات و تحریم‌ها مقاوم باشد، انتظار نادرستی است، در اقتصاد مقاومتی باید در برابر همه مشکلات از جمله تحریم، جنگ، قحطی و خشکسالی مقاوم بود.
فارس: مشکلات نظام بانکی کشور چیست؟
برخی از این موارد مربوط به قانون بانکداری بدون ربا و خط قرمزهای دینی است، یکی از مشکلات این بوده که بر اساس نیازهای داخلی خود بانک‌ها را به روزرسانی نمی‌کنیم، بلکه بر اساس کپی‌برداری از غرب یا بانکداری ربوی در حال به روزرسانی هستیم.
زمانی که نگاه می‌کنیم در غرب فلان اسناد خزانه اجرا می‌شود، یک کپی دریافت می‌شود، در نظر گرفته نمی‌شود آیا کارکردهایی که دارند، به طور عملی در جامعه با ویژگی‌ها و خط قرمزهای ما نیز به طور عملی تطبیق دارد.
یکی از مشکلات اساسی بانکداری ما کپی‌برداری نادرست است، با بررسی بانکداری در کشورهای خارجی مشاهده می‌شود، در بخش‌هایی از بانکداری این نگاه وجود دارد تا عقود اسلامی را درست عمل کنند، در کنار وام‌های ربوی سیستم‌هایی دارند تا مشتری‌های مسلمان خود را از دست ندهند، این مقدار توجه دارند و در این بخش به درستی عمل می‌کنند.
این در حالی است که کپی ناقص از بانکداری آنها دریافت شده و به آن عمل می‌شود، به خط قرمزهایی که وارد آن کردیم، پایبند نیستیم.
قانون بانکداری بدون ربا که نوشته و اجرایی شد روی کاغذ درست و خوب است ولی اینکه پایبندی بانک‌ها به مفاد این قانون و بندهای آن چه اندازه بوده، باید بررسی شود.
پایبندی به این قانون بالای 20 درصد نیست، بنابراین در جامعه اسلامی خودمان اعتماد نداریم که تعالیم دینی می‌تواند راهگشای برخی از مشکلات اقتصادی باشد.
رهبر معظم انقلاب از سال 89 تا کنون بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح می‌کنند، با بررسی مشخص می‌شود، در ارکان اجرایی کشور در بسیاری از بخش‌ها و نقاط حساس این اعتماد وجود ندارد، اگر بخواهیم روی پای خود بایستیم و بر اساس تعالیم دینی در اقتصاد عمل کنیم، بدون تردید جواب می‌گیریم.
علت دیگر این است که آموزش‌های لازم به مردم و کارمندان سطح پایین‌تر داده نشده تا از قواعد و داد و ستدها آگاه شوند.
فارس: علت اصلاح نشدن نظام بانکداری کشور چیست؟
مسائل اقتصادی سال‌های مختلف کشور از جمله تورم‌های بالایی که در 30 سال شاهد آن بودیم، سبب شده بانکداری ما مبتنی بر قانون بانکداری بدون ربا نباشد، به طور اساسی نظام بانکداری به صورت بانکداری صوری است.
زمانی که مشاهده می‌شود بانک تنها به صورت صوری کار را درست کرده، بنابراین فرد در صورت مشکلات، دردسرهای دریافت وام را قبول نمی‌کند، در نتیجه به بازار برای دریافت نزول مراجعه می‌کند، اینگونه ربا رایج می‌شود که مانند موریانه ریشه‌ها و بناهای اقتصاد جامعه را می‌خورد.
اگر بانکداری از نظر اسلامی، روان بودن و اجرای و اعطا درست عمل می‌کرد، فرد به دنبال ربا نمی‌رفت، به عنوان مثال اگر از تاجری که در دبی قرار دارد، درباره مراحل یا مکانسیم وام سئوال شود، مشخص می‌شود اگر در دوبی دو مرحله برای وام نیاز است، در کشور 20 مرحله قرار می‌دهند که همواره پشیمانی از دریافت وام برای متقاضی را به همراه دارد.
بانکداری که فرآیند اعطای وام را مشکل می‌کند و سود علی الحساب را به صورت قطعی قرار می‌دهد، سودی که باید به صورت قانون بانکداری بدون ربا یک سود ریسکی باشد، به سود ثابت و قطعی تبدیل می‌شود.
منبع: خبرگزاری فارس
