از نحوه و چگونگی ورود عمده افراد محترمی که با رویکرد انکار و رد به “اقتصاد اسلامی” می پردازند این واقعیت استنباط می شود که ضرورت دارد به جای اینکه توضیح داده شود “اقتصاد اسلامی “ چه هست ، اولویت دارد که برای آنان تبیین شود “ اقتصاد اسلامی “ چه نیست. زیرا تا زمانی که منکران، ماهیت آنچه را که منکر آن هستند نشناسند و در نتیجه در انتشار دیدگاه های خودشان، به مواردی اشاره کنند که « اقتصاد اسلامی» نبوده و صرفا پنداشته های آنان از « اقتصاد اسلامی» است ، منطقا امکان بحث و نقد عالمانه پیرامون « موضوع» مقدور نمی شود به این دلیل که از لوازمات اولیه محاجه علمی، اشتراک بر مفاهیم واحد از موضوع مورد بحث است.
براین اساس متذکر می شود که تحقیقا “اقتصاد اسلامی “ اقتصاد رژیم های سیاسی منسوب به اسلام نیست و اینگونه نمی باشد که به عنوان مثال چون در ایران نظام سیاسی ،اسلامی است پس اقتصاد جمهوری اسلامی هم ، همان اقتصاد اسلامی است. ساده ترین دلیل بر این حقیقت آن است که در کشور های متعددی، اقتصاد اسلامی موضوع تحقیق و تدریس و مباحثه است اما اصولا نظام سیاسی آن کشور ها ، اسلامی نمی باشد .
از سوی دیگر نسبت دادن اقتصاد ایران و وضعیت غم انگیز اقتصادی آن به “اقتصاد اسلامی “و انتساب بانکداری هرگز “غیر ربوی نشده آن “ به بانکداری اسلامی، تحقیقا و صرفا در یک نگرش خوش بینانه به موضوع ، حاکی از نشناختن « اقتصاد و مالیه اسلامی» است
اقتصاد اسلامی و همچنین مباحث مرتبط به مالیه آن , از سال های قبل از انقلاب اسلامی و البته در مقیاسی به مراتب محدود تر در ایران مطرح بوده و کارکرد های اقتصاد ایران به لحاظ تجربه نتایج رسوای تحمیل سیاست های تعدیل بر ساختار های ناکارآمد آن ، هیچ ارتباطی به رونق نسبی امروزین اقتصاد و مالیه اسلامی ندارد و این در حالی است که امکان وارد شدن آسیب های بسیار از ناحیه « اقتصاد ایران» به « اقتصاد اسلامی» همواره مطرح بوده و در عمل هم اتفاق افتاده است.
با این وجود انصاف حکم می کند که ما همه کسانی را که “اقتصاد اسلامی “ را متاثر از نظام سیاسی جمهوری اسلامی می شناسند ، و یا بانکداری مبتنی بر بهره فعلی را ، به اسلام نسبت می دهند از منکران اقتصاد اسلامی نشناسیم زیرا بسیاری از آن ها معتقدند اسلام از اتهام تحمیل مشکلات اقتصادی بر زندگی مردم مبری است . در عین حال همچنان این ابهام توام با کنجکاوی و کیاست وجود دارد که کارکرد برخی دانایان آشنا به مبانی اقتصاد ایران ، که احتمالا آگاهانه ، با تمسک به کاستی های وحشتناک کنونی اقتصاد ایران، از طریق انتساب آن به اقتصاد اسلامی، دستاویزی برای انکار « اقتصاد اسلامی» می سازند را باید چگونه تاویل و تفسیر نمود؟!
دکتر حسن سبحانی
