ارتکاب حرام (ماهیت نهی شده) سوءنیت و قصد مجرمانه تجاوز به حق خدا یا حق مردم را لازم دارد و ماهیت نهی شده ربا دو قسم دارد: اول؛ مورد معاملات روی کالای مکیل (پیمانه شدنی) و موزون (وزن شدنی) که در پیمانه یا وزن برابر نیستند، جاری می شود که به آن ربای معاملی گفته می شود.
دوم؛ مورد عقد قرض است که قرض دهنده با قرض گیرنده شرط می کند که هنگام انجام تعهد خود در بازپرداخت مثل یا قیمت مال مقروض مقدار بیشتری دهد و اساس و مبنای قرض دادن طرف قرض دهنده بر گرفتن مال بیشتر از قرض گیرنده است.
بنابراین ماهیت نهی شده ربا به طور کلی در عقد قرض و سایر معاملات بر پایه قصد سرپیچی از نهی الهی (ربا نخورید) تحقق پیدا می کند اما مضاربه، عقدی است که طرف اول سرمایه (وجه نقد) را می دهد و طرف دوم با سرمایه او تجارت و کاسبی می کند تا سود حاصل بین طرف اول (مالک سرمایه) و طرف دوم عامل (مضارب) براساس تعیین حصه به درصدی مانند 20 درصد 30 درصد یا 50 درصد از سود حاصل حسب توافق تقسیم شود. عامل (مضارب) امین صاحب سرمایه است و بدون تفریط یا تعدی، ضامن سرمایه او نیست. همانطور که بیان شد مضاربه عقدی عهدی است ولی قرض که در آن ربا داده می شود عقد تملیکی، معاوضی و ضمانی است. پس در ماهیت عقد با یکدیگر تفاوت و تباین دارند.
انگیزه قرض دهنده رباخوار از تملیک مال مقروض به قرض گیرنده، مالک شدن بیشتر به هنگام پس گرفتن مثل یا قمیت مقروض از قرض گیرنده است ولی انگیزه سرمایه گذار از در اختیار گذاشتن سرمایه به مضارب، ایجاد کسب و کار و حاصل آمدن سودناشی از آن و دریافت حصه ای معین از سود است و تفاوت در میل ها و قصدها بین عقد قرض و عقد مضاربه در بُعد نفسانی انسان مکلف، به طور کامل واضح است.
منبع: راسخون
