عیدی به قیمت ربا…!

یک بسته 20 هزار تومانی 43 هزار تومان؛
این جمله را از یکی از دوستان شنیدم، شرح حال سیدی که به دنبال تهیه پول نو برای عیدی دادن به میهمان هایش در عید غدیر بوده و از آنجایی که از طریق بانک ها موفق به تامین پول نو نشده و به جای بانک به مغازه مراجعه کرده است. شنیدن این جمله بهانه ای شد تا آدرس این فروشنده خوش انصاف پول رایج مملکت را جویا شویم. بله، باز هم همچون داستان پول نوی شب عید سر رشته داستان می رسید به پاساژ قدس. مردم قم این پاساژ را به خوبی می شناسند، مرکزی برای تهیه کتب دینی، آموزشی و اقلام فرهنگی است.

وارد پاساژ می شوم در طبقه همکف صاحب یکی از مغازه ها را که پیرمرد متدینی است، می شناسم. قرآن هدیه می کند در قطع ها و طرح ها و نقش و نگارهای مختلف. وارد مغازه نسبتا جادارش می شوم. سلام علیکی می کنم، مثل همیشه سرش داخل کتاب است. می گوید سلام دخترم؛ می پرسم، شنیده ام اینجا پول نو می فروشند، می دانید کدام مغازه است. نگاهش متمرکز بر روی همان کتاب می گوید، طبقه زیرزمین. چون با منظور سراغ این کار رفته ام، می پرسم، شنیده ام این پول ها را به چند برابر قیمت می فروشند، حاج آقا مشکلی ندارد از لحاظ شرعی عرض می کنم؟. انگار حرف دلش را زدم. بالاخره نگاهش را از کتاب می گیرد ونگاه معناداری به من انداخته و می گوید: خب، مشکل دارد. مگر می شود مثلا 100 تومنی را به چهار یا پنج برابر قیمت بخری و مشکل نداشته باشد. نخرید دخترم…

می گویم، چشم و پس از خداحافظی به طرف طبقه پایین پاساژمی روم. از صاحب مغازه ای که محصولات فرهنگی و کتاب می فروشد، آدرس مغازه را می پرسم، فروشنده ای با موهای جوگندمی و ته لهجه عربی می گوید، همین روبرو.

یک مغازه کوچک که در اصطلاح عامه به آن زیر پله ای می گوییم. روی شیشه هایش انوع سکه ها به صورت پلمپ شده همراه با کارت های ویژه عید دیده می شود. چند تایی هم اسکناس نو روی شیشه چسبانده است. کمی صبر می کنم تا مغازه خلوت تر شود. جلو رفته سلام می کنم و قیمت پول نو را جویا می شوم. پسر جوانی صاحب مغازه است. با یک نگاه کلی متوجه کارتن های پول نو در مغازه اش می شوم. پول هایی که قرار است از طریق بانک ها و بدون واسطه به دست مردم در روزهای عید برسد اینجا داخل کارتن ها تل انبار شده است. می پرسم پول نو می خواستم. می پرسد، چندی؟. سید نیستم ولی برای اینکه قیمت ها را تمام و کمال داشته باشم، می گویم برای اقوام می خواهم، روی برگه ای قیمت ها را می نویسید. در حین نوشتن قیمت ها می پرسم، مشکلی ندارد این پول ها را به چند برابر قیمت بخریم و به مردم عیدی بدهیم؟. با خنده می گوید، نه خانوم. چه مشکلی. همین الآن سیدها آمدند و از من پول خریدند… خیالتان راحت.

نمیدانم این آقا تا چه حد در مسائل دینی تبحر داشت که با این اطمینان گفت، چه مشکلی؟…

برگه را می گیرم. قیمت ها به این شرح است:
100 تومانی نو را چهار برابر قیمت می فروشیم
100 تومانی، 400 تومان؛ 200 تومانی، 450 تومان؛ 500 تومانی، 750 تومان و اسکناس های هزار و دو هزار تومنی به ترتیب 1300 و 2400 تومان. می پرسم 10 هزاری و پنج تومنی چند است، جواب می دهد، من تا دو تومن دارم. نمی دانم.
این آمار و ارقام ذهن را دچار این تردید می کند که نکند این بار به غیر از وام های بانکی که مشکوک به رباست، پول هایی که عیدی می گیریم هم آلوده باشد؟؟
در این خصوص که چه چرخه غلطی در سیستم بانکی باعث می شود تا این پول ها بجای عرضه مستقیم به مردم اینگونه به دست دلالان با چند برابر قیمت به فروش گذاشته شود تا کنون صحبت های فراوانی شده و در این فضا به آن نمی پردازیم ولی شک به آلودگی این پول ها به ربا مسئله ایست که این روزها حداقل ذهن چند نفری را به خود مشغول کرده است.

در همین راستا به صورت برخط با دفتر یکی از مراجع قم ارتباط می گیرم و مورد را مطرح می کنم. جواب این است: “معامله نقدی اسکناس های کوچک و بزرگ یا نو و کهنه با تفاوت مختصر به خاطر استفاده از نو بودن اسکناس یا حجم کم پول بزرگ در مسافرت و مانند آن اشکالی ندارد و همچنین خرید و فروش ارزهای مختلف هم اشکالی ندارد. بستگی به توافق و تراضی طرفین معامله دارد. ولی سزاوار است مسلمانان انصاف را در هر حال رعایت کنند، و به سود عادلانه قانع باشند.”.

در این پاسخ حرف از توافق طرفین به میان آمده در حالی که این قیت ها از سوی فروشنده اعلام شده و اگر خریدار حرفی داشته باشد، اصلا فروشنده آن را قبول نمی کند و خریدار در صورت نیاز مجبور به خرید این پول است. این مورد را هم به ایشان انتقال می دهم و این جواب را روی صفحه رایانه می بینم، “چه اجباری؟ خریدار می تواند، خرید نکند. اجباری در کار نیست”.

البته این حرف درستی است ولی آیا برای برخورد با فردی که چنین تخلفی می کند، نمی توان کاری کرد؟ آیا واقعا این معامله رباست؟ و چندین سوال دیگر که همچنان بی جواب می ماند…

پول نو را عیدی دادن رسم بدی نیست، اما نباید این مسئله تجاری شود// بانک ها بر توزیع پول های نو در زمان نیاز مردم نظارت کنند
تشکر کرده و با حجت الاسلام محمد غروی، کارشناس مذهبی و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تماس می گیرم. موضوع را با وی در میان می گذارم و مشکوک بودن این معامله به ربا را. می گوید در خصوص بحث فقهی این مسئله اظهار نظر نمی کنم. کار آقایان (علما و مراجع) است. ولی در عید غدیر رسم بر این است که سادات عزیز به مردم و میهمانان خود عیدی بدهند. همه تلاش می کنند تا هدیه و یا پول نویی به رسم دیرینه عیدی دهند و باید توجه کنیم تا بنا به اینگونه نباشد که از این مسئله استفاده تجاری شود. کار جالبی نیست. همه باید تلاش کنند تا اگر چیزی هست با هم استفاده کنند و در موقع نیاز به فردی که به اقلام در دسترس آنها نیاز دارد، فشار وارد نشود. دادن پول نو به عنوان عیدی رسم بدی نیست و نباید به این شکل روی این پول ها تجارت شود. بانک ها باید تلاش کنند تا پول نو درست توزیع شده و به مناسبت عید غدیر خم در اختیار سادات قرار گیرد.

ولی با تمام این مسائل و توصیه ها چند سالی است که سادات محترم برای تهیه پول نو به مشکل برخورده اند و متاسفانه گاها گزارش هایی هم در آستانه عید نوروز یا عید غدیر از رسانه ها پخش می شود که مثلا در فلان نقطه فلان شهر فردی صندوق عقب ماشین خود ر پر از پول نو کرده و اقدام به فروش آن به دو یا سه برابر قیمت می کند. اینجا این سوال مطرح می شود که پولی که در مراجعه به بانک های مشخص شده به سختی و یا حتی سهمیه بندی شده گیر می آید، چگونه به راحتی به دست دلالان می رسد.

این سوال را با یکی از کارمندان با سابقه بانک مطرح می کنم و می گوید: این افراد از ماه ها قبل پول های نو را جمع آوری می کنند تا در این روزها اقدام به فروش آن کنند و این مسائل از دست بانک ها خارج است…

با این تفاسیر باید همچون موارد دیگر خود مردم دست به دست هم دهند و در مقابل دلالان ایستادگی کنند. منتهای مراتب این دفعه سادات نقش تعیین کننده ای دارند. ما در کشور متاسفانه در مواقع کمبودها با مشکل دلالان و بازار سیاه به راه افتاده در مورد کالای مورد نظر مواجهیم که البته در همه این موارد به مردم توصیه می شود تا برای جلوگیری از سوء استفاده کالای مورد نظر را نخرند یا در حد رفع نیاز تهیه کنند. ولی در خصوص پول نویی که قرار است سادات به میهمانان هدیه دهند، چه می شود کرد!…
به نظر یک راهکار مهم برای جلوگیری از سوء استفاده اهالی بازار سیاه از عیدی سادات این است که به جای پول اقلامی دیگر به عنوان تبرکی به میهمانان هدیه شود. مثلا اقلام فرهنگی یا مذهبی و یا حتی خوراکی. البته این روش چند سالی است که توسط برخی از سادات اجرا می شود و در ید و بازدیدهای عیدانه آنها به جای سکه یا پول کاغذی هدیه ای دیگر همراه با چند شکلات به میهمان داده می شود.

مردم ایران و دیگر شیعیان جهان برای تکریم مقام سادات و به خاطر احترام به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و مهم تر از همه زنده نگاه داشتن فرهنگ علوی در این روز به منزل سادات سری می زنند تا به جهت این دید و بازدید و تبرکی که می گیرند، زندگی سالمی را در پناه دعای خیر سادات و معصومین (ع) داشته باشند و این سنت حسنه ایست که باید مراقب باشیم تا همچون داستان شب نشینی هایمان در اثر سختی شرایط کاملا تعطیل نشود. مخصوصا در شرایط سخت اقتصادی فعلی به نظر بهترین راه این است که فضا سوء استفاده را از سودجویان بگیریم و این مرحله را هم این بار با نقش پررنگ سادات پشت سر بگذاریم.

پول سرمایه ملی است// فرهنگ مهرزن روی پول ها بهتر است که عوض شود

خانم طباطبایی یکی از سادات شهرمان است که نظر جالبی در این خصوص دارد. وی حتی با زدن مهر بر روی پول های نو و یا حتی کهنه توسط سادات هم خیلی موافق نیست و می گوید: این پول ها سرمایه ملی و بیت المال است و اگر این فرهنگ در کشور عوض شود، اتفاق خوبی است. مثلا سال گذشته یکی از دوستان سادات ما پول تبرکی را داخل کارت پستال جالبی بدون استفاده از هیچ مهری قرار داده بود و فقط روی این کارت پستال اسم امیرالمومنین همراه با روایتی زیبا از حضرت علی (ع) درج شده بود که در نوع خود کار قابل ستایشی بود چرا که فرد می توانست هم از آن پول و هم از کارت پستال استفاده کند و همچنین به بیت المال هم صدمه ای نخورده بود. من احساس می کنم، فلسفه عیدی دادن در روز عید غدیر این است که ما نام و یادی از امیر مومنان داشته باشیم و فلسفه اینکه سادات به مردم عیدی می دهند، این است که مردم از کسانی که منصب به حضرت علی (ع) هستند هدیه ای حال هر چه که باشد، تحت عنوان تبرک دریافت کنند. ولی متاسفانه زمانی که بازار سیاه در این مورد ایجاد می شود، حتی از لحاظ شرعی هم به مشکل می خوریم و اینگونه نمی توان به تعظیم شعائر دین پرداخته و مثلا پول نویی را به چند برابر قیمت خرید و تحت عنوان عیدی به مردم هدیه کرد.

منبع: شبستان