به گزارش خبرنگار سفیرفیلم٬ مستند «فاکتور صوری» در حضور حجت الاسلام سیدعباس موسویان، دکترای فقه اقتصادی و عضو شورای فقهی بانک مرکزی اکران شد. ایشان ضمن تماشای مستند بیان داشت: «فیلم خوبی است و پیام اصلی فیلم را قبول دارم. قانون بانکداری بدون ربا، قانون خوبی است، اما به دلیل نظارت ضعیف و طراحی دستورالعمل‌ها‌ی تنگ‌نظرانه، مشکلاتی ایجاد شده است.»
ربا با کم یا زیادبودن سود هیچ ارتباطی ندارد
موسویان بیان داشت: «کار خیلی خوبی شده است. به نظرم دو سه اشکال دارد. گاهی مردم یک واژگانی را به اشتباه به کار می‌برند، اما شما به عنوان تهیه‌کننده باید خیلی دقت داشته باشید. مردم شاید اشتباه بگویند، اما شما در گفتار نباید اشتباه باشد. بحث ربا با کم یا زیادبودن سود هیچ ارتباطی ندارد. ممکن است یک معامله‌ای سود بالای ۶۰-۷۰ درصد داشته باشد، اما ربا نباشد. ولی یک معامله با سود ۱-۲ درصد ربا باشد.»
ربا به ثابت یا متغیربودن سود هیچ ارتباطی ندارد
وی افزود: «اگر قرارداد، قرارداد قرض باشد سود یک درصدش نیز ربا است. ۱۰۰ درصدش نیز ربا است. اما اگر قرارداد، قرارداد شرکت بود و این شرکت فعالیت اقتصادی انجام داد و سود ۲۰۰ درصدی هم داشت، این ربا نیست. اساسا بحث ربا به نوع قرارداد برمی‌گردد. به سود ثابت یا متغیر ارتباطی ندارد. بسیاری از افراد این اشتباه را دارند که فکر می‌کنند هر سود ثابتی ربا است، اما اینطور نیست. خیلی از قراردادهای انتفاعی اسلام براساس سود ثابت طراحی می‌شوند و اساسا سودشان باید ثابت باشد؛ متغیر باشد اشکال دارد. مثل قرارداد اجاره، بیع، استصناع، سلف. این‌ها باید براساس قیمت‌های قطعی انجام گیرد. اما آن‌هایی که از سنخ سرمایه‌گذاری است، مثل شرکت، مضاربه، مضارعه، مساوات، سود این‌ها انتظاری است. پس معیار ربا بودن یا نبودن این نیست.»
امام و رهبری به بانکداری اسلامی اعتقاد دارند
این دکترای فقه اقتصادی با انتقاد از برخی در زیر سوال بردن اساس بانکداری اسلامی خاطرنشان کرد: «برخی معتقد به بانکداری بدون ربا یا بانکداری اسلامی نیستند. ایشان معتقدند بانک از اساس مشکل دارد و نمی‌تواند اسلامی یا بدون‌ربا باشد. این خلاف صحبت‌های امام و مراجع است. هرکسی می‌خواهد نظر امام را درباره بانکداری بخواند باید کل فرمایشات ایشان را کنار هم بگذارد. امام به بانکداری ربوی حمله می‌کند و دنبال اصلاح نظام بانکی است. پس معلوم می‌شود با ذات بانک مخالف نیست. همان‌طور که مقام معظم رهبری و مراجع دیگر به سایر آموزه‌های دینی که امروز در حال اجرا است، اشکال وارد می کنند. منتها این اشکال‌گرفتن به این معنا نیست که از اساس همه چیز را جمع کنید. وقتی شما جامعه را به بانک بدبین می کنید دیگر چیزی ندارید به جای آن بگذارید.»
موسویان بانک را واسطه گردش وجوه دانست و بیان داشت: «واسطه گردش وجوه هم می‌تواند براساس آموزه‌های اسلام ساماندهی شود و هم می‌تواند براساس آموزه‌های کفر سازماندهی شود.»
جهت‌گیری مستند اصلاح بانک باشد نه کوبیدن آن و اینگونه نیز است
عضو شورای فقهی بانک مرکزی با طرح این سوال که «آیا هدف امام و رهبری از نقد، کوبیدن بانک است یا اصلاح آن؟» اظهار داشت: «بهتر است جهت‌گیری کلی کار در این راستا قرار گیرد. اگر به این جمع‌بندی رسیدید که مقام معظم رهبری می‌خواهد بانک‌ها را بکوبد، ما هم می‌گوییم بکوبید تا کسی که فیلم را نگاه می‌کند نسبت به بانک احساس تنفر و دشمنی کند. اما اگر بر این باوریم که مقام معظم رهبری اصل ایده را قبول دارد و دنبال اصلاح است، نقطه پایانش را به اینجا برسانید.»
نهاد جایگزینی برای بانک نداریم
وی ادامه داد: «کار شما نباید به گونه‌ای باشد که کل نهاد بانک را زیر سوال ببرد. چون نه حرف حضرت امام این بود و نه مقام معظم رهبری. نمی‌گویم که ما عاشق بانک باشیم، ولی فعلا نهاد جایگزینی که بتواند وجوه را مدیریت کند، نداریم. بهترین جایگزینش بازار سرمایه است و اگر این بازار بخواهد رشد کند برسد به آنجا که بتواند بخش مهمی از گردش وجوه و سرمایه‌ها را به عهده گیرد، حداقل ۵۰-۶۰ سال طول می‌کشد تا به جایی برسد که بگوییم دو- سوم سهم بازار سرمایه و یک- سوم سهم بانک. این خود حداقل ۱۰ برنامه ۵ ساله و وزرای معتقد به اقتصاد بازار سرمایه می‌خواهد.»
ایده و پیام کلی فیلم مناسب و مورد قبول بنده است
موسویان ایده و پیام کلی فیلم را بسیار مناسب دانست و افزود: «این پیام که قانون بانکداری بدون ربا به خوبی در جامعه پیاده نمی‌شود و اگر شود بخش زیادی از مشکلات برطرف است، خیلی خوب است و خوب هم منعکس شده است. حتی اجرای بانکداری بدون ربا نیز کافی نیست. باید برسیم به آنجا که براساس آموزه‌های اسلام و در چارچوب نظام اقتصادی اسلام، بانکی طراحی کنیم. ولو ازتجربه‌های دنیا هم استفاده کنیم. یعنی مخاطب بحث سیر تکاملی را حس می کند.»
این استاد دانشگاه در انتها خاطرنشان کرد: «در مجموع فیلم خوبی است. پیام اصلی فیلم را قبول دارم و می‌دانم ضعف‌هایی در اجرا و عملکرد داریم. هرچند که قانون، قانون خوبی است، ولی در اجرا به دلیل اینکه نظارت بر نظام بانکی به خوبی صورت نگرفته و در طراحی آیین‌نامه و دستورالعمل‌ها تنگ‌نظرانه نگاه کرده، باعث اشکالاتی شده است. لذا می‌توان با رفع این اشکالات و با مطالعه، تحقیق و کار بیشتر این کاستی‌ها را رفع کرد.»
