(متن صحبت های حجت الاسلام و المسلمین حسینی قمی در برنامه سمت خدا ، روز یکشنبه 20 اسفند 1391)
سوال- در مورد نداهای روز قیامت توضیحاتی بفرمایید.
پاسخ- در روایت داریم که در قیامت ندا می کنند: کجا هستند کسانی که در دنیا با خدا جنگیده اند. خیلی سخت است که در صحرای محشر انسان را با شاخصه ی بدی صدا بزنند. سه دسته هستند که با خدا جنگیده اند: کسانی که با اولیاء و ائمه خدا جنگیده اند( کسانی که امام حسین(ع) را به شهادت رساندند و کسانی که در مقابل حضرت علی(ع) ایستادند و جنگیدند ،اینها مصداق جنگ با خداست. در زیارت جامعه کبیره داریم که هر کس با شما بجنگد با خدا جنگیده است)، کسانی که قسم دروغ می خورند و می دانند که قسم شان دروغ است.( این کار مثل جنگ با خداست، گاهی در دادگاه برای انسان مسئله ای پیش می آید که کار به قسم می کشد. بعضی ها فکر می کنند که اشکالی ندارد که یک قسم دروغ بخورند. گاهی در این قسم های دروغ، منافع کسی را هم از بین می بریم. در دادگاه گاهی با یک قسم پرونده مختومه می شود و فردی ضرر می کند) و کسانی که در دنیا رباخوار بودند. در رباخواری جنگ دو طرفه است. یعنی رباخوار با خدا جنگیده است و خدا هم با رباخوار می جنگد.
آیه 279 سوره بقره در مورد رباخواری است که می فرماید: ربا را کنار بگذارید، اگر این کار را نکنید بدانید که این جنگ خدا با شماست. یعنی خدا با رباخوار اعلام جنگ می کند. وای به حال کسی که خدا با او اعلام جنگ کند. چرا گناه ربا خواری این قدر شدید است ؟ ما در مورد هیچ گناهی این قدر آیه و حدیث نداریم. ربا از فحشا ،قمار ،شرابخواری و قتل نفس بدتر است چرا؟ علامه طباطبایی می فرماید: بیشتر گناهان، چند نفر را گرفتار می کند ولی ربا نظام یک جامعه و اساس دین را از بین می برد. این کار با دین ما قابل جمع نیست. آقاشیخ عباس قمی می فرمود که شبی به میهمانی رفتم و در آن شب، نتوانستم نماز شب بخوانم و نماز صبح را هم نزدیک طلوع آفتاب خواندم و تا چهل شب نتوانستم نماز شب بخوانم یعنی حال نماز شب خواندن را نداشتم. تحقیق کردم که و متوجه شدم که این فرد کسی است که بعداز ظهرها وام ربوی به مردم می دهد. این لقمه برای آقا شیخ عباس قمی شبهه ناک بوده است زیرا خبر نداشته است ولی باعث شده است که ایشان نتواند چهل شب نماز شب بخواند. حالا وای به حال کسی که عمدا ربا خواری کند.
خوب است که ما در مسائل دینی وسواس داشته باشیم. مرحوم مجتهدی می فرمودند که بعضی ها وسواس گربه ای دارند یعنی یک حمام رفتن شان یک ساعت طول می کشد یا در وضو گرفتن وسواس به خرج می دهند. گربه در بعضی مواقع از آب رد نمی شود ولی برای گرفتن ماهی، تمام تنش را در آب فرو می برد. پس خوب است که ما در مسائل مالی وسواس داشته باشیم. آیت الله گلپایگانی فرمودند کسی که وسواس داشته باشد عادل نیست. پس ربا نظام جامعه و دین انسان را از بین می برد.
برای از بین بردن ربا،باید قرض های غیر ربوی را توسعه بدهیم. بهترین راه مبارزه با رباخواری این است که اگر انسان قرض گرفت، زمینه ای فراهم کند که همه براحتی به دیگری قرض بدهند. عده ای وام می گیرند ولی آنرا پس نمی دهند. روایت داریم که اگر کسی قرض بگیرد و نخواهد آنرا پس بدهد، مثل دزد است .
روایت دیگر می فرماید: در قیامت خطاب می شود این ستمگری است که حق خدا را نداده است یعنی حق مردم حق خدا می شود.
روایت داریم که دزدها سه دسته هستند: کسانی که می توانند دِین مردم را بدهند ولی آنرا نمی دهند، کسانی که می توانند مهریه همسرشان را بدهند ولی آنرا نمی دهد و کسانی که زکات مال شان را پرداخت نمی کنند. پس مومن کسی است که اگر راحت قرض گرفت، راحت هم قرض را پس بدهد. ویژگی مومن است که خوب قرض می دهد و خوب قرض را پس می دهد.
حالا اگر کسی قرض گرفت و نتوانست آنرا پس بدهد چکار باید کرد ؟ در سوره بقره داریم :به او مهلت بدهید تا بدهی اش را پرداخت کند و اگر می توانید آنرا ببخشید،روزی خداوند در دادگاه الهی آنرا جبران می کند.
در نظام بانکداری ما قانون عمل بانکی بدون ربا در مجلس تصویب شده است و شورای نگهبان آنرا تصویب کرده است، آیا این قانون به این آیه عمل می کند؟
افرادی که وام گرفته اند سه دسته هستند :عده ای که نمی خواهند وام را پس بدهند ، عده ای هستند که می توانند وام را پس بدهند ولی آنرا عقب می اندازند و عده ای هستند که می خواهند وام را پس بدهند ولی مشکلاتی برایشان پیش آمده است. آیا این قانون، مطابق سوره بقره (برای گروه سوم که ممکن است بیمار داشته یا حادثه ای برایشان پیش آمده باشد) عمل می کند؟ خیر ،قانون به این سه گروه به یک چشم نگاه می کند و می گوید که باید جریمه بدهند.
ما نمی خواهیم بگوییم که قانون جریمه اشتباه است ولی باید بین این سه گروه که وام گرفته اند تفاوتی باشد. این قانون بشری است ،آیا نمی توان یک قانون جایگزین برای آن نوشت؟ عده ای از متدینین برای فردی پول جمع کردند و خانه ای خریدند و ده میلیون تومان آن کم بوده است که از بانک وام گرفته اند. این فرد نتوانسته است که قسط های وام را برگرداند و به مرور زمان این خانه برای بانک شده است و هنوز هم به بانک مقروض است .حتما این قانون می تواند جایگزین داشته باشد. این قانون بعد از سی سال می تواند عوض شود. مثلا آیا می توان برای این قانون، بیمه درنظر گرفت. وقتی فردی در رانندگی تصادف می کند بیمه می تواند تشخیص بدهد که فرد مقصر است یا خیر. حالا به فرض تاجری وام گرفته است، بیمه می تواند پشتیبان باشد که ببیند این فردی که بدهی اش را نمی دهد بخاطر مشکلاتی است که بوجود آمده است یا خیر. حتما راه کارهای متعددی وجود دارد.
به فرض شما هر سه گروه را جریمه کنید، این جریمه ها کجا می رود؟ آیا جریمه ها باید منبع درآمدی برای بانک ها باشد یا عاملی باشد که مردم تخلف نکنند؟ در قانون جدید جریمه برای بانک یک منبع درآمد شده است. الان در دنیا اگر کسی جریمه می شود، به حساب بانک نمی رود بلکه این جریمه ها به حساب صندوقی می رود و بعد بانک مبلغ خودش را برمی دارد و مابقی را برای نیازمندان خرج می کنند. پس این جریمه ها نمی تواند جزو درآمد های بانکی باشد. بعضی ها می گویند که ما با شش ماه تاخیر حقوق می گیریم، آیا در این موارد ،دولت خودش را جریمه می کند؟
الان موسسات اعتباری خیلی بدتر از بانک های دولتی هستند. یعنی بانک گرفتاری کمتری برای مردم درست می کند. پس باید بعد از سی سال، این قانون بازنگری شود و بین افرادی که وام را نمی دهند تفاوت های قائل شود.
از نظر فقهی جریمه محل بحث دارد. امام خمینی می فرمود: برای جریمه هیچ راهی وجود ندارد. از طرفی اگر جریمه نگیرند ممکن است که سیستم بانکی و پرداخت ها بهم بخورد. امام این مسئله را به شورای نگهبان واگذار کردند. در سال 62 این قانون تصویب شد. در مسئله ی تصادفات رانندگی اگر شما مقصر نباشید بیمه به شما کمک می کند. در مسئله وام هم می توان از این کار استفاده کرد.
اگر ربا خواری این همه مذمت شده است، آیا مسئولین احتمال نمی دهند که این مشکلات سخت بانکی که ایجاد شده است بخاطر این است که این قانون اشتباه رفته است ؟آیا این اثر وضعی این قانون نیست که جریمه را از وام های کوچک جمع می کنند و بعد مبالغ هنگفتی از بانک اختلاس می شود؟ البته قوه قضائیه با این اختلاس ها برخورد کرده است ولی آیا این تبعات این قانون نیست؟ آیا کارگران تقاضا می کنند که تاخیر حقوق شان را بگیرند ؟
در خیلی از کشورهای اسلامی وقتی قانونی تصویب می شود، آن قانون را رها نمی کنند. در دنیا شوراهای نظارتی بر حسن اجرای قانون داریم. در سرتاسر نظام بانکی ما یک شورای فقهی که حرفش را گوش بدهند نداریم. چرا هر روز یک موسسه ی بانکی باز می شود؟ چون سود دارد ،این سود از کجا می آید؟ آنها با جریمه هایی که (به اسم قانونی) می گیرند سودهای زیادی می کنند.
در بانک حساب های قرض الحسنه هایی وجود دارد ولی بانک چند درصد وام قرض الحسنه می دهد؟ الان وام جهیزیه را نمی دهند و ممکن است که عقوبت این همان است که میلیاردها تومان اختلاس می کنند. انشاءالله این برنامه اثرگذار باشد.
کتاب برزخ و نفخه ی صور به انضمام مباحث رجعت نوشته ی آقای عالی، کتاب خوبی است.
پس یک روی سخن ما با مسئولین است. پیامک هایی در مورد جریمه ای بانکی به ما رسیده است که اشک انسان را در می آورد. خانمی یک میلیون وام گرفته است و بعد از مدتی که نتوانسته است قسط ها را بدهد، مبلغ آن به پنج میلیون رسیده است .بعضی ها علاوه بر اینکه خانه شان را از دست داده اند هنوز به بانک مقروض هستند. بعضی ها برای جهیزیه معطل هستند. بعضی از بیماران یک وام گرفته اند و نتوانسته اند آنرا پرداخت کنند، بانک نباید با گرفتن دیرکرد زندگی آنها را تباه کند. بانک باید حساب کسانی را که نمی توانند بعلت مشکلات ،وام شان را برگردانند ، از بقیه جدا کند. افراد پولدار نباید وام ها را دیر پرداخت کنند و اگر این کار را بکنند مثل دزد هستند.
افرادی که پولدار هستند باید پول هایشان را در صندوق های قرض الحسنه بگذارند نه اینکه دنبال بانکی باشند که سود بیشتری می دهد. در قدیم افرادی بودند که پول هایشان را در صندوق قرض الحسنه مسدود می کردند و هر کس که به پول احتیاج داشت با معرفی به آن صندوق می توانست براحتی وام دریافت کند. ما نباید فکر کنیم که اگر ما اول سال پول مان را در صندوق بگذاریم در آخر سال ارزش پول ما کم می شود. (بخاطر تورم) کسی که این کار را می کند با خدا معامله می کند. اگر ارزش پول شما پایین می آید در عوض ثواب قرض الحسنه خیلی زیاد است. وقتی پیامبر به معراج رفتند در سر در بهشت نوشته شده بود :قرض از صدقه بالاتر است. پیامبر این سوال را از جبرئیل پرسیدند و جبرئیل پاسخ داد :صدقه ده ثواب و قرض هجده ثواب دارد زیرا گاهی صدقه را به فردی می دهید که مستحق نیست ولی در قرض ،حتما فرد مضطر است که به دنبال قرض می آید .
پس کمک مردم و مسئولین در این امر مهم است و کسانی که وام گرفته اند قسط هایشان را سر وقت بپردازند تا مشکلاتی پیش نیاید.
خدایا محبت دنیا را از دل ما بیرون ببر تا دلبسته به دنیا نباشیم و بتوانیم به مردم کمک کنیم.
منبع: سمت خدا
