علی‌اصغر مصطفوی، مدرس حوزه علمیه، در گفت‌وگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا) از زنجان، اظهار کرد: هر فردی ممکن است در دوره‌ای از زندگی خود دچار مشکلات اقتصادی شده و برای رفع آن به دنبال تأمین منابع مالی باشد، در این بین ممکن است با اصطلاحی به عنوان «ربا» مواجه شویم که عده‌ای بدون علم به عواقب منفی اجتماعی و اقتصادی «ربا» و به‌ویژه جایگاه مذموم شده آن در شرع مقدس، مرتکب این عمل شوند.
وی با بیان اینکه «ربا» در لغت به معناى زیادى است و در شرع به زیادى بر اصل سرمایه مى‌گویند، افزود: رباخواری، یک نوع تبادل اقتصادی ناسالم است که عواطف و پیوندها را سست می‌کند، و بذر کینه و دشمنی را در دل‌ها می‌پاشد، و در واقع رباخواری بر این اصل استوار است که رباخوار فقط سود پول خود را می‌بیند و توجهی به ضرر و زیان بدهکار و تبعات منفی اجتماعی آن ندارد.
حجت‌الاسلام مصطفوی تصریح کرد: رباخواری، تعادل اقتصادی را در جامعه‌ها به هم می‌زند و ثروت‌ها را در یک قطب اجتماع جمع می‌کند، زیرا جمعی بر اثر آن فقط سود می‌برند، و زیان‌های اقتصادی متوجه گروه دیگر میشود و عده‌ای به دنبال این عمل غیرمنطقی روزبه‌روز ثروتمندتر و عده‌ای روزبه‌روز فقیرتر می‌شوند.
ربا برکت مال را از بین می برد
این مدرس حوزه علمیه تصریح کرد: افرادی که اقدام به پرداخت ربا می‌کنند به خیال خود می‌توانند بدون هیچ تلاش و زحمتی دارایی خود را افزایش دهند، در حالی که خدای متعال در سوره روم آیه 39 می‌فرماید: «وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ رِباً لِيَرْبُوَا في أَمْوالِ النَّاسِ فَلا يَرْبُوا عِنْدَ اللَّهِ وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ زَكاةٍ تُريدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُون »؛ «و آنچه می‌دهید از ربا تا اینکه بیفزاید در مال‌های مردم، بدانید که زیاد نمی‌شود آن مال نزد خدا و برکت در آن مال نیابد و آنچه می‌دهید از زکات که می‌خواهید ثواب خدا و رضای او را آن گروه زیاد کننده‌اند مال خود را»
زکات بهترین گزینه در برابر ربا معرفی شده است
با نگاهی به آیه فوق و زمانی که خدای متعال به صورت صریح می‌فرماید «…وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ زَكاةٍ تُريدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُون »؛ «…و آنچه می‌دهید از زکات که می‌خواهید ثواب خدا و رضای او را آن گروه زیاد کننده‌اند مال خود را»، به طور روشن می‌توان پی‌برد که زکات نه تنها رضای خدای متعال را در پی خواهد داشت زیرا دستور صریح باریتعالی است، بلکه با روش‌های صرف زکات که به تفصیل در شرع مقدس آمده است، می‌توان در زمینه آبادانی جامعه گام برداشت و همچنین به لحاظ روح نوع‌دوستی که در جریان پرداخت زکات شاهد هستیم قطعا حس مودت نیز در جامعه نهادینه میشود و شاهد آثار مخرب روحی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از رواج ربا نخواهیم بود.
وی افزود: با نگاهی به سوره بقره آیه 276 «يَمْحَقُ اللّهُ الْرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ»؛ «نقصان پذیرد به امر خدا مالی که در او ربا است و زیاد کند مالی را که در او دادن صدقات است و خدا دوست ندارد هر کیفر پیشه گنهکار را» نیز موئدی بر بی‌برکت بودن مال حاصل از ربا است.
ربا اعلام جنگ با خدا !
این مدرس حوزه در ادامه با اشاره به سوره بقره آیه 279 که خداوند به طور صریح ارتکاب به ربا را جنگ با خدا اعلام کرده است، گفت در این آیه می‌خوانیم: «فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللّهِ وَ رَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُؤُوسُ أَمْوَالِكُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ»؛ «پس اگر نمی‌کنید این کار را و دست از ربا نمی‌کشید اعلام کنید به جنگ با خدا و رسول خدا و اگر توبه کنید از ربا پس از برای شماست مایه و اصل اموال شما نه سود آن که ربا است ، ظلم نکنید و مظلوم هم نشوید».
عدم ایمان به خدا مهمترین عامل ارتکاب به ربا
حجت‌الاسلام مصطفوی با بیان اینکه عده‌ای می‌دانند که با ربا گرفتن مشکل آنها در دراز مدت حل نخواهد شد و همچنین افرادی که اقدام به ربا دادن می‌کنند علم به زشت بودن عمل خود و استثمار ربا گیرنده دارند ولی همچنان مسیر اشتباه خود را ادامه می‌دهند که با توجه به نص صریح قرآن که اشاره بر عدم ارتکاب به این اقدام زشت و توصیه به ترس از خدا دارد، البته ترس از عقوبتی که باریتعالی بر این عمل زشت در نظر گرفته است، می‌توان اذعان کرد که افرادی که وارد این بازی می‌شوند ترسی از عقوبت الهی نداشته و در واقع عدم ایمان زمینه ارتکاب به این عمل را فراهم می‌کند.
وی با اشاره به دو آیه در همین رابطه تاکید کرد: سوره بقره آیه 278 «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ »؛ «ای کسانی ایمان آورده‌اید بترسید از خدا و بگذرید از آنچه باقی مانده است از طلبتان که بابت ربا است اگر شما مومن هستید»
و همچنین در سوره آل عمران آیه 130 «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَأْكُلُواْ الرِّبَا أَضْعَافًا مُّضَاعَفَةً وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ »؛«ای مومنان ربا را چندین و چند برابر نگیرید و نخورید، و از خدا بترسید، تا مگر به رستگاری دست یابید» به صراحت ترس از خدا را به عنوان عامل بازدارنده از ربا خواری می‌توان مشاهده کرد.
رباخواران مصروع و بدون عقل محشور می‌شوند
این کارشناس مسائل دینی با اشاره به اینکه مجازاتی که خدای متعال در برابر گناهان نوع بشر در نظر گرفته است در واقع انعکاسی از رفتار گناهکاران است گفت: قطعا ربا که یکی از گناهان کبیره محسوب میشود و خدای متعال بارها و بارها در آیات متعدد مذموم بودن آن را گوشزد و از افراد خواسته که مرتکب این عمل زشت نشوند در روز قیامت و آنجا که افراد بازتاب اعمال خود، اعم از نیک و بد، خیر و شر را می‌بینند خدای متعال در قرآن حضور رباخوارن را در عرصه قیامت به صورت بیماران مصروع و افراد بی عقل توصیف کرده است که مشروح آن را در سوره بقره آیه 275 می‌بینیم که فرموده:«الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لاَ يَقُومُونَ إِلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»؛ «آن کسانی که در دنیا ربا خورند بر نمی‌خیزند در آخرت مگر مثل برخاستن آن کسی که مصروع و بی عقل کرده است او را شیطان به تماس گرفتن با او این حالت برای این است که گفتند رباخواران: بیع مثل رباست و هر دو سوداگری و داد و ستد است و حال آنکه نیست چنین بلکه خدا بیع را حلال کرده و ربا را حرام نموده پس به هرکه برسد پند پروردگارش و باز ایستد از این کار از برای او خواهد بود آنچه گذشته است از رباخواری او پیش از نهی از ربا و نازل شدن این آیه و آمدن حکم حرمت آن و کار او با خداست که به رحمت خود گذشته را ببخشد و هرکه تجاوز کند و بعد از شنیدن نهی خدا از ربا باز مرتکب ربا شود پس آنها یاران آتشند که در آن همیشه خواهند بود».
حجت‌الاسلام مصطفوی در پایان با اشاره به آیه 29 از سوره نساء «ایُّهَا الَّذینَ لا تاکُلُو الرِّبا اَضعافاً مُضاعَفَهً»، تصریح کرد: منظور از این آیه اشاره به ربای فاحش است که در این روش سرمایه به شکل تصاعدی در مسیر ربا قرارمیگیرد، یعنی سود در مرحله نخستین با اصل سرمایه ضمیمه میشود و مجموعاً مورد ربا میشود، و به همین ترتیب در هر مرحله، سود به اضافه سرمایه، سرمایه جدیدی را تشکیل می‌دهد، و به این ترتیب در مدت کمی از راه تراکم سود، مجموع بدهی بدهکار به چندین برابر اصل بدهی افزایش یابد و به کلی از زندگی ساقط میشود.
و برهمین اساس است که می‌گوییم رباخواری از نظر اخلاقی اثر فوق‌العاده بدی در روحیه وام گیرنده به جا می‌گذارد، و کینه را در دل خودش می‌پروراند و پیوند تعاون و همکاری اجتماعی را در بین افراد و ملت‌ها سست می‌کند.
منبع: خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا)
